Ní mór d’Éirinn níos mó a dhéanamh chun oiriúnú d’athrú aeráide agus arduithe ar leibhéal na farraige agus creimeadh cósta ar na bagairtí is mó, dar leis an gComhairle Chomhairleach um Athrú Aeráide.
Tá tuarascáil ar dhul chun cinn foilsithe ag an gcomhairle ar an gcaoi a bhfuil Éire ag ullmhú do thionchar an athraithe aeráide.
Dúirt an Chomhairle Chomhairleach um Athrú Aeráide (CCAC) gur cheart cuid den bhuiséad gach bliain a imfhálú do bhearta oiriúnaithe. Áirítear leo líonraí bóithre agus leictreachais a dhéanamh níos athléimní i leith athrú aeráide.
Dúirt sé go bhfuil tuilte cósta ar cheann de na rioscaí is mó agus go gcosnóidh sé €2bn gach bliain faoi 2050 mura nglacfar bearta oiriúnaitheacha.
Sa chás céanna chosnódh tuilte abhann €60m in aghaidh na bliana. Dúirt siad go bhféadfaí na costais seo a laghdú go mór má tá dóthain infheistíochta ann anois agus na bearta cearta á ndéanamh.
Mheas sé gur féidir “damáistí comhlán a chosnaíonn os cionn 2.7% den OTI a laghdú go damáistí iarmharacha a chosnaíonn níos lú ná 1% den OTI ag costais chosanta 0.25% (de OTI) trí bheartais oiriúnaithe a chur i bhfeidhm”.
Dúirt an tOllamh Peter Thorne, Cathaoirleach Choiste Oiriúnaithe an CCAC: “Ar astaíochtaí a laghdú ní mór dúinn ár bpáirt iomlán a ghlacadh sa tiomantas domhanda níos leithne chun neodracht aeráide a bhaint amach.
“Mar sin féin, is réimse a bhfuilimidne amháin freagrach as a chinntiú go ndéanaimid oiriúnú do na hathruithe inár n-aeráid agus go bhfuilimid athléimneach ina leith.
“Tá sé mar chroí-mhisean ag aon rialtas a shaoránaigh a chosaint ó dhochar agus tá sé thar am againn céimeanna nithiúla a ghlacadh ar luas agus ar scála chun ár n-athléimneacht a mhéadú i leith tionchair na n-athruithe aeráide reatha agus amach anseo,” a dúirt an tOllamh Thorne.
Dúradh sa tuarascáil go bhfuil Éire ag mothú cheana féin tionchar an athraithe aeráide ag lua na tuilte i Mainistir na Corann, Co. Chorcaí, creimeadh cósta i Loch Garman agus Baile Átha Cliath, agus imeachtaí foircneacha báistí i measc na samplaí.
Ba í 2023 an bhliain is fliche ar taifead in Éirinn “a raibh tionchair mhóra talmhaíochta mar thoradh uirthi”.
Thug an chomhairle foláireamh “Má shroicheann an téamh 2C, beidh tréimhsí báistí comhchosúla a d’fhéadfadh ithreacha a sháithiú agus a bheith ina gcúis le caillteanais mhóra talmhaíochta a bheith i bhfad níos coitianta agus beifear ag súil go dtarlóidh siad timpeall uair amháin gach 13 bliana”.
Dúirt an chomhairle nach mbaineann an t-oiriúnú le hinfheistíocht mhéadaithe amháin, ach go gcaithfidh an Rialtas pleananna a dhéanamh freisin, “go bhfuil géarghá ag an Roinn Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta tosaíocht a thabhairt d'fhorbairt láithreach agus d'imscaradh straitéise náisiúnta bainistíochta cósta”.
Iarrann sé freisin go n-earcófar agus go gcuirfí oiliúint ar fhoireann oilte thar ranna rialtais agus gníomhaireachtaí stáit agus go háirithe in údaráis áitiúla.
Tugann an tuarascáil scórchárta maidir le conas atá ag éirí le hearnálacha éagsúla maidir le hoiriúnú. Scóráil iompair is fearr le grád foriomlán maith agus grádaíodh rialachas agus acmhainní mar “dul chun cinn chun cinn”.
Faigheann an bhithéagsúlacht scór “gan aon dul chun cinn/fianaise neamhdhóthanach” agus tugann an tuarascáil foláireamh go bhfuil bithéagsúlacht ag laghdú cheana féin in Éirinn agus go bhfuil sé sin ag baint an bonn de chumas na n-earnálacha oiriúnú a dhéanamh.
Thug sé foláireamh “gan oiriúnú luath agus suntasach, go mbeidh tionchar mór ag athrú aeráide ar go leor speiceas agus gnáthóg”.
Iarrann sé infheistíocht mhéadaithe sa tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra chun “a chinntiú go bhfuil acmhainní leordhóthanacha daonna agus airgeadais tiomnaithe do thionscnaimh chaomhnaithe agus athchóirithe a fheabhsóidh athléimneacht gnáthóg agus speiceas in aghaidh athrú aeráide”.
Tá Clár Náisiúnta Riosca Aeráide á éileamh aige freisin chun monatóireacht a dhéanamh ar thionchair an athraithe aeráide agus ba cheart go ndéanfadh an Phríomh-Oifig Staidrimh, Tailte Éireann, é seo a bhainistiú le tacaíocht ón nGníomhaireacht Bainistíochta Rialtais Áitiúil.
