Tá sé ráite ag an Institiúid um Thaighde Eacnamaíochta agus Sóisialta (ESRI) go bhfuil sé “ríthábhachtach” go gcuirfí i bhfeidhm fáltas cánach talún criosaithe cónaithe an Rialtais “láithreach”.
Tá an tobhach le teacht i bhfeidhm ó mhí Feabhra na bliana seo chugainn agus sna laethanta amach romhainn tá na hairí chun plé a dhéanamh ar conas is féidir é a thabhairt isteach gan cur isteach ar fheirmeoirí gníomhacha.
Dúirt Kieran McQuinn, ollamh taighde leis an ESRI, gur féidir le praghsanna talún suas le 20% de chostas deiridh tí a bheith i gceist.
Dúirt sé gurbh é dul i ngleic leis na costais seo an t-aon bhealach ar féidir leis an Rialtas praghas na dtithe agus na n-árasán a laghdú.
Dúirt sé go ligfeadh an cháin don Rialtas dul i ngleic leis an gceist maidir le hórdú talún féideartha.
Dúirt urlabhraí don Aire Airgeadais Jack Chambers go bhfuil “obair á déanamh ar thograí chun a chinntiú go bhfuil feirmeoirí gníomhacha díolmhaithe ón gcáin”.
Dúirt sé freisin go bpléifear an cheist le ceannairí na dtrí pháirtí roimh an mBuiséad ionas gur féidir “réiteach a aimsiú”.
Tá an cháin bhliantúil le gearradh ag 3% de luach na suíomhanna a bhfuil rochtain acu ar sheirbhísí mar leictreachas, bóithre agus uisce.
Tá sé tuartha ag an ESRI freisin go mbeidh líon na dtithe nua i mbliana cosúil le haschur na bliana seo caite de 33,000.
Tá sé ríofa go sroichfidh líon na n-aonad seachadta an bhliain seo chugainn 37,000.
Tá a réamh-mheastacháin ar aon dul go ginearálta leis na réamhaisnéisí maidir le tógáil tithe a d’fhoilsigh an Banc Ceannais an tseachtain seo caite.
Mar sin féin, tá sé ráite ag roinnt figiúirí sinsearacha Rialtais go dtógfar níos mó tithe i mbliana ná mar a bhí in 2023.
Tá rabhadh tugtha ag an ERSI don chomhrialtas freisin gan an geilleagar a róthéamh sa Bhuiséad trí níos mó airgid a chur isteach sa tír le linn tréimhse ina bhfuil fás suntasach ar an eacnamaíocht.
D'iarr sé pacáiste cánach a bheadh ”neodrach” ag tabhairt ciorruithe cánach d'oibrithe, ionas gur féidir leo coinneáil suas leis an ardú ar an gcostas maireachtála.
Maidir leis an ngeilleagar, dúirt an ESRI go bhfásfaidh an geilleagar intíre 2.3% i mbliana agus 3.1% an bhliain seo chugainn.
Dúirt sé go leanann an fhostaíocht a bheith “an-láidir” agus go mbeidh dífhostaíocht thart ar 4% an bhliain seo chugainn.
Dúirt sé freisin go raibh sé seo “suntasach go leor” mar gheall ar an méadú an-suntasach ar an daonra.
