D’fhéadfadh cosc a chur ar dhíolachán tobac le daoine a rugadh idir 2006 agus 2010 thart ar 1.2 milliún bás ó ailse scamhóg faoi dheireadh an chéid, de réir staidéar samhaltaithe ag Gníomhaireacht Idirnáisiúnta Taighde ar Ailse na hEagraíochta Domhanda Sláinte.
Tá caitheamh tobac freagrach as thart ar 85% de na cásanna go léir d’ailse scamhóg, an ailse is maraí ar fud an domhain, de réir an WHO.
Má leanann na treochtaí reatha, beidh beagnach trí mhilliún bás ailse scamhóg i measc daoine a rugadh ó 2006 go 2010, dúirt an staidéar nua.
Ach dá gcuirfí cosc ar dhíolacháin tobac do na 650 milliún duine seo, d’fhéadfaí thart ar 1.2 milliún bás a chosc faoi 2095, dar leis an taighde samhaltaithe a foilsíodh san iris The Lancet Public Health.
Tharraing an staidéar, ceann de na chéad staidéir a raibh sé mar aidhm aige tionchar giniúna saor ó thobac a mheas, ar shonraí faoi chásanna ailse agus básanna ó 185 tír.
D’fhéadfaí níos mó ná 45% de bhásanna ailse scamhóg i measc na bhfear ar fud an domhain a chosc, agus beagnach 31% i measc na mban, d’aimsigh an taighde.
“Tá an difríocht seo nasctha le margaíocht inscne-spriocdhírithe an tionscail tobac le blianta beaga anuas,” a dúirt comh-údar an staidéir Isabelle Soerjomataram i ráiteas.
Scéimeanna atá ar siúl cheana féin 'ní leor'
Ach i roinnt réigiún, mar shampla Meiriceá Thuaidh agus codanna den Eoraip, san Astráil agus sa Nua-Shéalainn, d'fhéadfadh deireadh a chur le díolacháin tobac níos mó básanna i measc na mban ná na bhfear a chosc, a mhol an samhaltú.
D’fhéadfaí an líon ba mhó beatha (78%) a shábháil i measc na mban in iarthar na hEorpa, agus bhí an ráta ab airde d’fhir beagnach 75% i lár agus in oirthear na hEorpa.
Thug an staidéar foláireamh go bhféadfadh na “básanna a mheasamar nach bhféadfaí a chosc a bheith mar gheall ar fhachtóirí riosca eile a bhaineann le hailse scamhóg”, amhail truailliú aeir nó nochtadh do dheatach athláimhe.
Tá tionscnaimh maidir le giniúint saor ó thobac curtha i bhfeidhm cheana féin i roinnt tíortha, amhail an Nua-Shéalainn agus codanna den Astráil agus SAM.
In 2022, ba í an Nua-Shéalainn an chéad tír a chuir cosc ar dhíolacháin toitíní do dhaoine a rugadh i ndiaidh 2008. Ach go déanach anuraidh, d’fhógair rialtas coimeádach nua na tíre go raibh sé beartaithe acu an beart a scriosadh.
I gcodarsnacht leis sin, tá rialtas nua an Lucht Oibre sa Ríocht Aontaithe ag tacú le plean iar-phríomh-aire Coimeádach Rishi Sunak chun cosc a chur ar dhíolacháin toitíní le haon duine a rugadh tar éis Eanáir 2009.
Mar sin féin chuir údair an staidéir béim nach leor na beartais giniúna saor ó thobac chun dul i ngleic le sciúirse sláinte an tobac, go háirithe i gcás daoine a chaitheann tobac faoi láthair.
D’iarr siad bearta cruthaithe amhail cánacha a mhéadú ar thoitíní, agus níos mó timpeallachtaí saor ó thobac chomh maith le tacaíocht a thabhairt d’iarrachtaí éirí as.
