Tá sé ríthábhachtach go ndéanfaidh an Rialtas beart láithreach chun úsáid adhmaid seachas coincréit a mhéadú i dtógáil foirgneamh nua agus go gcuireann sé modhanna tógála inbhuanaithe chun cinn, de réir tuarascála nua.
Tá an Chomhairle Chomhairleach um Athrú Aeráide (CCAC) ag éileamh freisin go mbunófaí tascfhórsa tras-rannach ardleibhéil chun gach gné den tionscal adhmaid a fhorbairt agus a leathnú mar ionadach ar tháirgeadh coincréite diancharbóin.
Scrúdú atá sa tuarascáil ar an gcaoi a bhfuil na hearnálacha tionscail agus dramhaíola ag comhlíonadh a gcuid freagrachtaí aeráide agus cad a chaithfidh siad a dhéanamh chun astuithe gáis cheaptha teasa a laghdú.
Tá táirgeadh stroighne an-dian ar charbón agus tá sé ar cheann de na príomhfhoinsí astuithe in Éirinn.
De réir na tuarascála, tá sé ríthábhachtach go laghdódh an Rialtas úsáid stroighne trí thacú le modhanna tógála inbhuanaithe.
Tá sé ríthábhachtach úsáid adhmaid a mhéadú go tapa i ngach foirgneamh nua in Éirinn agus modhanna nua-aimseartha tógála a chur i bhfeidhm.
Léirigh an tuarascáil gur tógadh thart ar 24% de na foirgnimh nua anseo in 2020 ag baint úsáide as frámaí adhmaid, i gcomparáid le 83% in Albain.
Léiríonn sé seo an scóip i bhfad níos mó atá ag earnáil tógála na hÉireann chun níos mó carbóin a ghlasáil agus astuithe gáis ceaptha teasa suntasacha a sheachaint, a dúirt an CCAC.
Léirigh sé freisin go bhfuil gá le measúnuithe agus spriocanna carbóin uile-saoil a thabhairt isteach sa phróiseas pleanála d’fhoirgnimh phoiblí chun cabhrú leis an sprioc earnála a bhaint amach.
Dúirt Cathaoirleach CCAC, Marie Donnelly: “Ba cheart nuashonruithe ar na rialacháin foirgníochta a thacaíonn le húsáid mhéadaithe adhmaid sa tógáil a chomhdhlúthú le bunú tascfhórsa ardleibhéil tras-ranna.
“Ní mór spriocanna a leagan síos, agus bearta a thabhairt isteach a thacaíonn le laghdú astuithe i dtáirgeadh stroighne.
“Dreasachtaí airgeadais a thabhairt isteach chun spreagadh a thabhairt d'iarfheistiú foirgneamh atá ann cheana féin thar scartáil agus atógáil chuideodh sé leis an éileamh ar stroighne a laghdú.”
Is é stroighin an t-ábhar is mó a úsáidtear ar domhan.
Tá sé freagrach as níos mó ná 7% d’astaíochtaí domhanda, arb ionann é agus níos mó ná loingsiú, eitlíocht agus trucailí cianaistir le chéile.
Tagann an chuid is mó de na hastuithe a bhaineann le stroighin agus coincréit ó tháirgeadh clinker, comhábhar ríthábhachtach a dhéantar trí aolchloch agus mianraí a théamh ag teochtaí an-ard in áith.
Is iad na hastuithe gáis cheaptha teasa a thagann ó cheithre mhonarcha stroighne, atá lonnaithe i nDroichead Átha, Luimneach, Béal Átha Conaill agus Cionn Átha Gad, is mó atá in astuithe tionsclaíochta in Éirinn.
Meastar go ndéantar thart ar leath den táirgeadh ag na ceithre shuíomh seo a onnmhairiú, agus tá an chuid is mó de faoi cheangal na RA.
Spreagann modhanna tógála nua-aimseartha táirgí cosúil le adhmaid tras-lannaithe agus fráma adhmaid ar féidir leo coincréit agus cruach a athsholáthar i go leor feidhmeanna, mar urláir, díonta, ballaí agus staighrí, mar gheall ar a neart agus a solúbthacht.
Dúradh sa tuarascáil gur féidir an dúshlán a bhaineann le héileamh tithíochta a shásamh sna blianta atá le teacht agus an earnáil tógála a dhícharbónú a mhaolú go páirteach le méadú ar úsáid adhmaid i dtionscadail tógála.
Dúirt siad, áfach, go bhfuil géarghá le tuilleadh sonraí maidir le conas a bhainfear amach an leathnú ar fhráma adhmaid agus a nasc le foraoiseacht tráchtála in Éirinn.
Is cur chuige eile é éifeachtúlacht i ndearadh agus i dtógáil a dúradh sa tuarascáil atá ríthábhachtach chun laghdú a dhéanamh ar na hastaíochtaí a bhaineann le tógáil.
Mhol sé gur cheart go gcomhlíonfadh gach tógáil a fhaigheann tacaíocht phoiblí riachtanais dhúshlán aeráide 2030 Institiúid Ríoga Ailtirí na hÉireann.
Theastódh idir 33% agus 66% níos lú den éileamh ar fhuinneamh, 40% níos lú de charbón corpraithe, agus 24% níos lú d’úsáid uisce mar aon le feabhsuithe ar bhithéagsúlacht láithreáin agus spriocanna lárnacha sláinte agus folláine a bhaint amach.
Treochlár dícharbónaithe don teas tionsclaíoch atá de dhíth – CCAC
I dteannta leis an bhfócas ar na hearnálacha tógála agus stroighne, d’iarr an CCAC ar an Rialtas freisin an treochlár dícharbónaithe don teas tionsclaíoch a fhoilsiú go práinneach.
Thabharfadh sé seo treoir bheartais chun an tionscal a threorú i gcinntí infheistíochta agus thacódh sé le haistriú ó fhoinsí fuinnimh breosla iontaise atá dian ar charbón, a dúirt sé.
Thug an CCAC faoi deara freisin gurb é meatán a tháirgtear trí dhianscaoileadh i láithreáin líonta talún is mó a chuireann le hastuithe dramhaíola, ar tháinig méadú 7% air in 2022.
In 2022, tháinig laghdú go 1.8% ó 1.9% in 2021 ar ráta ciorcaireachta na hÉireann, arb ionann é agus tomhas ar chionmhaireacht an ábhair dramhaíola a aisghabhtar agus a chuirtear ar ais chuig an ngeilleagar, agus tá sé go mór faoi bhun mheán an AE de 11.5%.
Dúradh sa tuarascáil go bhfuil an iomarca dramhaíola á dtáirgeadh agus go bhfuil na rátaí athúsáide agus athchúrsála i bhfad faoi mheán an AE.
Glao ar thacaíocht do ghnólachtaí chun pleanáil don athrú aeráide
Ag labhairt di, dúirt Julie Sinnamon, ball de CCAC: “Molann ár n-athbhreithniú go gcruthófaí plean aistrithe cóir do phoist a thacóidh leo siúd is mó a mbíonn tionchar ag an aistriú go geilleagar ísealcharbóin orthu.
“Ní mór go n-áireofaí anseo measúnú comhordaithe Rialtais ar na scileanna a theastaíonn chun ár gcuspóir náisiúnta aeráide a bhaint amach.
“Bheadh gníomhaireachtaí agus fostóirí oideachais ábhartha Stáit in ann infheistíochtaí oiliúna a dhéanamh ansin mar thaca le conair aistrithe don earnáil tionsclaíochta nach gcuireann codanna den fhórsa saothair ná den phobal i gcoitinne faoi mhíbhuntáiste.
“Tá ról tábhachtach le himirt ag an ngnó chun ár n-athléimneacht i leith athrú aeráide a mhéadú, agus ní féidir beag is fiú a dhéanamh de na dúshláin a chuirtear roimh ghnólachtaí ónár n-aeráid athraitheach.
“Cé go mbíonn na tacaíochtaí reatha i gcoitinne níos frithghníomhaí d’imeachtaí aimsire, cabhróidh tacaíocht a thabhairt dár n-earnáil ghnó chun rioscaí um athrú aeráide a phleanáil agus a bhainistiú chun earnálacha dár ngeilleagar a bhfuil tionchair shuntasacha an athraithe aeráide acu cheana féin a neartú.
“Tá gá le tionscnaimh spriocdhírithe breise chun leas a bhaint as deiseanna oiriúnaithe don athrú aeráide, lena n-áirítear tacaíocht maoinithe do ghnóthais chun táirgí agus seirbhísí a fhorbairt a chuireann nuálaíochtaí nua san oiriúnú chun cinn.”
